گلوتن چیست؟
گلوتن یک پروتئین است که به طور طبیعی در غلاتی مانند گندم، جو و آرد آنها وجود دارد. گلوتن، سبوس و آرد را به هم میچسباند و باعث میشود خمیر شکل بگیرد و بتواند با حرارت بپزد. گلوتن مسئول کشسانی، الاستیسیته و تخت شدن نان پخته شده است. از این رو، گلوتن یک ماده ضروری در تولید انواع نان و از جمله نان سنتی است.
گلوتن حساسیت زاست؟
برخی افراد مبتلا به بیماری سلیاک هستند که ناشی از حساسیت آنها به گلوتن میباشد. در این افراد، مصرف گلوتن میتواند منجر به التهاب خودایمنی روده شود که در نهایت میتواند منجر به کاهش جذب مواد مغذی در بدن شود. علائم بیماری سلیاک عبارتند از: اسهال مزمن، کاهش وزن، تهوع، خستگی مفرط و غیره. تنها درمان قطعی برای این بیماران حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی آنهاست.
اثرات جانبی کاهش گلوتن
یک روند رو به افزایش در جوامع غربی، کاهش یا حذف گلوتن از رژیم غذایی بوده است. به طوری که فروش محصولات بدون گلوتن در سالهای اخیر به طور چشمگیری افزایش یافته است. باوجود این که حذف گلوتن برای افراد مبتلا به سلیاک ضروری است، برخی محققین معتقدند کاهش بیرویه گلوتن برای افراد عادی ممکن است عوارضی داشته باشد. زیرا گلوتن حاوی تعدادی از مواد مغذی مفیدی همچون ویتامین B و مواد معدنی است.
نکات کلیدی درباره گلوتن
- گلوتن یک پروتئین غلهای است که خواص چسبندگی دارد.
- برخی افراد به دلیل بیماری سلیاک به گلوتن حساس هستند.
- حذف گلوتن از رژیم غذایی برای این افراد درمان است.
- برای افراد عادی ممکن است کاهش بیش از حد گلوتن مضر باشد.
- گلوتن حاوی مواد مغذی مفیدی همچون ویتامینها و مواد معدنی است.
غلات اصلی ای که حاوی گلوتن هستند عبارتند از:
- گندم: شامل انواع مختلف گندم مانند گندم سفید، گندم سبوس دار و غیره.
- جو: شامل جو دکمهای و جوی ششردیفه.
- ارزن: نوعی غله کوچک دانه است که معمولاً در نانهای سنتی ایرانی استفاده میشود.
- تریتیکال: نوعی غله با اندازه دانه بزرگتر از جو است که در تولید مواد غذایی و خوراک دام مورد استفاده قرار میگیرد.
علاوه بر اینها، برخی از غلات دیگر مانند ذرت، برنج و برخی سبزیجات هم حاوی مقدار بسیار کمی گلوتن هستند. اما غلات اصلی حاوی گلوتن عبارتند از گندم، جو و ارزن است.
شاید بهتر باشد حالا با برخی از غلات اصلی بدون گلوتن آشنا شوید:
- برنج: برنج حاوی گلوتن نیست و یکی از مهمترین غلات بدون گلوتن محسوب میشود.
- ذرت: ذرت به طور طبیعی فاقد گلوتن است.
- جوی بر: جوی بر یا سورگو، غلهای است بدون گلوتن.
- جوی دوسر: نوعی غله بدون گلوتن است.
- باقالی: باقالی مانند لوبیا و نخود به طور طبیعی فاقد گلوتن هستند.
- آرد برنج: آرد ساخته شده از برنج نیز بدون گلوتن است.
- آرد ذرت: آرد ساخته شده از ذرت هم فاقد گلوتن میباشد.
برخی دستورالعملهای غذاهای بدون گلوتن که شاید اشاره کوتاه به آنها برای شما مفید باشد:
1. پیتزای برنج: بجای خمیر نان، از خمیر برنج استفاده کنید و سبزیجات و مواد مرغوب دیگری بر روی آن بپاشید.
2. سس اسپاگتی برنج: از برنج بجای اسپاگتی و یک سس سبزیجاتی بسیار خوشمزه درست کنید.
3. سوپ ذرت: ذرت، پیاز و سبزیجات فصل را در آب بپزید و به صورت سوپ سرو کنید.
4. نان توست برنج: از آرد برنج توست درست کنید و با کره یا پنیر بخورید.
5. سالاد فصلی: از سبزیجات ، میوه و شیره برنج سالاد دلخواه تهیه کنید.
6. پودینگ برنج: با آرد برنج و شیر پودینگ ملایمی درست کنید.
بعضی از منابع و مراجعی که در نوشتن این مقاله استفاده شده است و می توانید در آنها اطلاعاتی بیشتری در زمینه گلوتن بدست آورید عبارتند از:
- سایت سلامت دانشگاه جان هاپکینز: مقالهای درباره گلوتن و سلیاک
https://www.hopkinsmedicine.org
- پایگاه اطلاعاتی غذا و داروی آمریکا: گزارشی در مورد حساسیت به گلوتن
https://www.fda.gov
- مجله تغذیه کلینیکی آمریکا: مقالهای در تعریف و نقش گلوتن
https://www.ncbi.nlm.nih.gov
- وبسایت بنیاد سلامت ملی انگلستان: راهنمای غذاهای بدون گلوتن
https://www.nhs.uk
- کتاب "گلوتن، غلات و سلامتی" نوشته مایکل گرگر
این مطالب را از دست ندهید
آشنایی با سبوس برنج و گندم و مزایای آن برای سلامت بدن
50 غذای مقوی که شما را در سلامتی نیرومند می کند (بخش اول)